Stresss… Het verhaal van een gas– en een rempedaal (en waarom relaxatie echt werkt).

Het stress mechanisme is een vrij complex gegeven. Tenminste wanneer ik de rol van onze hersenen, ons autonoom zenuwstelsel, hormonen en hoe die allemaal op elkaar inspelen uit de doeken zou willen doen. Het lezen van die uitleg zou mogelijk al de spanning doen opdrijven. Doe ik dus niet! Ik beperk me tot een aantal basics. Deze essentie is wel belangrijk om te begrijpen wat stress allemaal doet met ons lichaam, waarom stress niet perse negatief hoeft te zijn en waarom rust en relaxatie écht zinvol zijn.

Dus: Wat is stress nu eigenlijk?

Stress is een automatische reactie in ons lichaam op een (ervaren) dreiging of gevaar, op veranderingen, prikkels, etc. Het stress mechanisme is eigenlijk een primitief ‘oer’ systeem dat zijn nut zeker heeft bewezen. Het activeert onze ‘vecht of vlucht’ reactie dat gericht is op reageren en overleven. Intussen zijn we al lang geen holbewoners meer die gevaren als mammoeten of sabeltandtijgers moeten trotseren. We zitten nu vooral opgescheept met stress in het verkeer, belangrijke meetings en deadlines, overvolle agenda’s en ga zo maar door. Onze straffe hersenen maken echter geen onderscheid tussen een levensbedreigende situatie of andere stressbronnen. Stress is stress en onze primitieve reacties worden geactiveerd.

Het autonoom zenuwstelsel speelt hierbij een belangrijke rol. Het regelt een groot aantal onbewuste functies, zoals onze ademhaling en hartslag. We hoeven hier niet bij na te denken. Wanneer het stress mechanisme actief is, krijgen we oa. een hogere hartslag, versnelde ademhaling, meer spanning en bloeddoorstroming in onze spieren en een verhoogde bloeddruk. Terwijl hier veel energie naartoe gaat, is ons lichaam minder bezig met zaken als onze spijsvertering of het verzekeren van ons nageslacht.

Op zich is er niets mis met een gezonde portie stress. Het geeft energie en maakt dat ons lichaam in paraatheid wordt gebracht om te presteren, dat we voldoende focus hebben bij een examen of een presentatie, en dat we bij een effectieve dreiging kunnen weglopen of reageren. Het is niet de bedoeling dat we in deze situaties super chill zijn. Dat chillen is achteraf wel belangrijk, om te herstellen en ons lichaam weer tot rust te brengen.

Onze gas- en rempedaal

Het autonome zenuwstelsel heeft 2 belangrijke verbindingen naar de delen en organen in ons lichaam. De ene tak zorgt ervoor dat we, zoals hierboven beschreven, bij stress tot actie komen. Dit is onze zogenaamde gaspedaal (of de sympathicus).

Maar stress leidt tot een onevenwicht in ons lichaam. Daarom hebben we ook een ‘rempedaal’ om weer tot rust en herstel te komen. Dit wordt geregeld via de andere tak van ons autonoom zenuwstel: onze rempedaal (of de parasympathicus). Wanneer deze actief is, zal onze hartslag weer dalen, de ademhaling rustiger worden, de spierspanning weer afnemen en onze spijsvertering weer op gang komen.

Het is belangrijk dat die twee pedalen goed op elkaar inspelen en de overgangen tussen actie en rust vlot kunnen gebeuren. Zo passen we ons namelijk steeds aan veranderende omstandigheden aan. Bij chronische stress drukken mensen te vaak op hun gaspedaal. Er zijn onvoldoende herstelmomenten waardoor hun systeem uitgeput raakt. De batterijen zijn plat, de tank raakt leeg. Ons lichaam laat wel alarmlichtjes knipperen, zoals vermoeidheid, slaapproblemen, een verhoogde bloeddruk, hoofdpijn of een verminderd immuunsysteem. Die signalen pikken wij vaak onvoldoende of laat op. We zitten te veel in ons hoofd en te weinig in ons lichaam om dit op te merken. Of we negeren onze alarmlampjes zelfs gewoon.

Als onze stressreacties onbewust en automatisch verlopen, kunnen we hier dan eigenlijk iets aan doen?

We kunnen gelukkig invloed uitoefenen op ons autonoom zenuwstelsel. Om voldoende tot rust en herstel te komen, is het belangrijk om die rempedaal te gaan activeren. Ontspanning, zoals een fijne wandeling of een lekker warm bad, kan al helpend zijn. Dit effect is eerder van korte duur en is voor mensen met chronische stress vaak niet genoeg.

Relaxatietechnieken, zoals ademhalingstechnieken of (spier)ontspanningsoefeningen, zijn er op gericht om die rempedaal weer beter ingeduwd te krijgen én om ook op langere termijn veranderingen teweeg te brengen. Wanneer je een oefening of techniek steeds beter onder de knie krijgt, zal je lichaam (en geest) steeds sneller reageren en ontspannen raken. Je kan dit ook bewust gaan gebruiken in situaties die moeilijk voor je zijn, bij bepaalde angsten (de lift, voor een examen,…) of tijdens moeilijke periodes. Relaxatietechnieken helpen ook om bewuster te worden van ons lichaam, van onze grenzen en de alarmsignalen van ons lichaam.

In een notendop: Om niet helemaal leeg te lopen, is het belangrijk om snel genoeg op te merken wanneer het tijd is om bij te tanken, om hard genoeg op de rempedaal te gaan duwen én effectief te stoppen bij het tankstation.  Fijne rit!

-Heidi-